Zilyetlik Nedir ve Hukuki Açıdan Önemi

Zilyetlik, hukukun önemli kavramlarından biridir ve Türk Medeni Kanunu’nda detaylı bir şekilde ele alınır. Peki, zilyetlik nedir? En basit tanımıyla, bir kişinin bir eşya üzerinde fiili hakimiyet kurması zilyetlik olarak adlandırılır. Bu eşya taşınır (menkul) veya taşınmaz (gayrimenkul) olabilir. Örneğin, bir arabanın sahibi hem malik hem de zilyet iken, arabayı kullanan şoför, tamirci veya vale gibi kişiler de o anda arabanın zilyedi sayılırlar. Zilyetliğin hukuki açıdan önemi, kişinin zilyetlik hakkını koruması ve bu hakkın ihlali durumunda yasal yollara başvurabilmesidir.

Zilyetliğin Türleri ve Her Birinin Tanımı

Zilyetlik kavramı tek bir kalıba sığdırılamaz ve farklı kriterlere göre zilyetlik türleri ortaya çıkar.

Eşya ve Hak Zilyetliği:

• Eşya zilyetliği, bir eşya üzerindeki fiili hakimiyeti ifade eder. Örneğin, bir evin kiracı tarafından kullanılması eşya zilyetliğine örnektir.
• Hak zilyetliği ise taşınmazlar üzerindeki irtifak hakları ve taşınmaz yüklerinde hakkın fiilen kullanılmasıyla oluşur. Örneğin, komşu parsele geçiş için tapuda kayıtlı bir yol hakkı bulunan kişinin bu yolu kullanması hak zilyetliğine örnektir.

Hakka Dayanan ve Hakka Dayanmayan Zilyetlik:

• Hakka dayanan zilyetlik, zilyedin eşyayı meşru bir hakka dayanarak elinde bulundurmasıdır. Bu hak, mülkiyet hakkı olabileceği gibi kira sözleşmesi gibi bir şahsi hak da olabilir.
• Hakka dayanmayan zilyetlik ise zilyedin, eşyayı herhangi bir hakka dayanmadan elinde bulundurmasıdır. Örneğin, çalınan bir arabanın hırsız tarafından kullanılması hakka dayanmayan zilyetliğe örnektir.

Diğer Zilyetlik Türleri:

• Asli zilyetlik, bir eşyaya malik sıfatıyla sahip olan kişinin zilyetliğidir. Örneğin, ev sahibi evin asli zilyedidir.
• Fer’i zilyetlik ise asli zilyet sayesinde zilyetlik sahibi olan kişinin zilyetliğidir. Örneğin, evi kiralayan kiracı evin fer’i zilyedidir.
• Dolaysız (doğrudan) zilyetlik, eşya üzerindeki fiili hakimiyeti doğrudan kullanan kişinin zilyetliğidir. Örneğin, arabayı kullanan kişi arabaya dolaysız zilyettir.
• Dolaylı (vasıtalı) zilyetlik ise eşya üzerindeki fiili hakimiyeti bir başkası aracılığıyla kullanan kişinin zilyetliğidir. Örneğin, arabayı valeye teslim eden kişi arabaya dolaylı zilyettir.
• Tek başına (münhasır) zilyetlik, bir eşya üzerinde yalnızca tek bir kişinin zilyet olmasıdır.
• Birlikte zilyetlik ise birden fazla kişinin aynı eşya üzerinde zilyet olmasıdır. Birlikte zilyetlik, müşterek zilyetlik (herkesin bağımsız kullanım hakkı) veya elbirliğiyle zilyetlik (kullanım için diğer zilyetlerin onayı gerekli) şeklinde olabilir.

Zilyetlik Davası ve Gerekli Belgeler

Zilyetlik hakkı Türk Medeni Kanunu ile korunmaktadır. Zilyetlik davası, zilyetlik hakkına tecavüz edilmesi veya zilyetliğin gasp edilmesi durumunda açılabilen bir davadır. Zilyetlik davasında hangi belgelerin gerekli olduğu davanın türüne göre değişiklik gösterebilir.

Zilyetliğin iadesi için açılan davada, zilyetlik hakkını kanıtlayan belgelerin sunulması gerekir. Örneğin, taşınmazlarda tapu örneği, taşınırlarda ise fatura, senet gibi belgeler zilyetliğin ispatında kullanılabilir.

Zilyetliğe saldırı halinde açılacak davada ise saldırının gerçekleştiğine dair delillerin sunulması gerekir. Bu deliller, tanık ifadeleri, fotoğraflar, videolar gibi çeşitli şekillerde olabilir.

Zilyetlik ve Mülkiyet Arasındaki Farklar

Zilyetlik ve mülkiyet, sıklıkla karıştırılan ancak birbirinden farklı kavramlardır.

• Mülkiyet, bir eşya üzerinde mutlak ve en kapsamlı hakka sahip olma durumunu ifade eder. Mülkiyet hakkı tapu sicili gibi resmi kayıtlara dayanır.
• Zilyetlik ise eşya üzerindeki fiili hakimiyet durumunu ifade eder ve mülkiyet hakkına bağlı olmak zorunda değildir.

Yani, bir eşyanın maliki olmadan da zilyedi olunabilir. Örneğin, kiracı bir evin zilyedidir ancak maliki değildir.

Zilyetlik Belgelerinin Önemi ve Geçerliliği

Zilyetlik belgeleri, bir kişinin bir eşya üzerinde zilyet olduğunu kanıtlayan belgelerdir. Bu belgeler, zilyetlik hakkının ispatında ve korunmasında önemli rol oynar.

Taşınmazlarda zilyetlik belgesi olarak tapu örneği kullanılır. Tapu kaydı, taşınmazın mülkiyetini ve dolayısıyla zilyetliğini kanıtlayan en güçlü belgedir.

Taşınırlarda ise fatura, senet, garanti belgesi gibi belgeler zilyetlik belgesi olarak kullanılabilir. Bu belgeler, eşyanın kim tarafından satın alındığını ve dolayısıyla kimin zilyet olduğunu gösterir.

Zilyetlik belgelerinin geçerliliği, belgenin gerçek ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş olmasına bağlıdır. Sahte veya geçersiz belgelerle zilyetlik hakkı iddia edilemez.

Zilyetlik ile Kira Sözleşmesi İlişkisi

Kira sözleşmesi, bir tarafın (kiraya veren) bir eşyayı diğer tarafa (kiracı) belirli bir süre karşılığında kullanma ve yararlanma hakkı vermesini konu alan bir sözleşmedir.

Kira sözleşmesi ile kiracı, kiralanan eşya üzerinde zilyetlik hakkı kazanır. Ancak kiracı, eşyanın maliki değildir ve zilyetlik hakkı kira süresiyle sınırlıdır.

Zilyetlik Haklarının İhlali Durumunda Ne Yapılmalı

Zilyetlik hakları, Türk Medeni Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Zilyetlik hakkına tecavüz edilmesi veya zilyetliğin gasp edilmesi durumunda, zilyet yasal yollara başvurabilir.

Zilyetlik hakkının ihlali durumunda yapılması gerekenler şunlardır:

• Delillerin toplanması: Zilyetlik hakkının ihlal edildiğine dair delillerin toplanması gerekir. Bu deliller, tanık ifadeleri, fotoğraflar, videolar, belgeler gibi çeşitli şekillerde olabilir.
• Hukuki yardım alınması: Bir avukata danışarak hukuki yardım alınması gerekir. Avukat, zilyetlik hakkının ihlali durumunda izlenmesi gereken hukuki prosedürler hakkında bilgi verecektir.
• Dava açılması: Zilyetlik hakkının ihlal edilmesi durumunda dava açılabilir. Dava türü, ihlalin niteliğine göre değişiklik gösterir. Zilyetliğin gasp edilmesi durumunda zilyetliğin iadesi davası; zilyetliğe saldırı halinde ise zilyetliğe saldırıdan dolayı açılacak dava açılabilir.

Zilyetlik Hakkında Bilinmesi Gerekenler

• Zilyetlik, mülkiyetten farklı bir kavramdır. Zilyet olmak için malik olmak şart değildir.
• Zilyetlik hakkı, Türk Medeni Kanunu ile korunmaktadır. Zilyetlik hakkına tecavüz edilmesi durumunda yasal yollara başvurulabilir.
• Zilyetlik davalarında hak düşürücü süre, zilyedin fiili ve failini öğrenmesinden itibaren 2 ay ve her halde fiilin üzerinden 1 yıldır.
• Zilyetlik, karmaşık bir hukuki kavramdır. Zilyetlikle ilgili bir sorunla karşılaştığınızda bir hukuk uzmanından yardım almanız önerilir.